Emigratie interview met een kunstenaar in Spanje

In dit indrukwekkende, leerzame en interessante emigratie interview vertelt een Nederlandse kunstenaar, sinds 1990 in Spanje, zijn emigratieverhaal vol ervaringen en meningen over emigreren naar Spanje.
Emigratieverhaal Spanje
Na jaren lang als kunstenaar in Nederland gewerkt te hebben was hij gedwongen om hij binnen de geheel nieuwe en nog onbekende omstandigheden van een nieuw land eerst werk te zoeken in de grafische sector als illustrator. Aanvankelijk ging dat nogal moeizaam zonder werkvergunning, al kreeg hij wel wat kleinere opdrachten. Maar begin 1991 was er een nieuw dagblad in Madrid, dat in korte tijd veel mensen nodig had voor de layout. Daardoor ontving hij dan uiteindelijk toch zijn werkvergunning, al ging het blad -een samenwerking tussen het Spaanse ABC en het Duitse Bild Zeitung, onder de naam ‘Claro’- enkele maanden later al weer ter ziele.

Intussen had hij echter op zijn werk wat mensen leren kennen en omdat in Spanje in veel beroepen alles een beetje via via gaat en je contacten nodig hebt voor het vinden van werk, vond hij al snel als freelancer werk, bij enkele tijdschriften en dagbladen, zoals ‘El Pais’ en ‘Marca’. De ironie wilde dus dat hij de werkvergunning, die hem aanvankelijk niet vergund was, eigenlijk nauwelijks nog nodig zou hebben.

Nu, 22 jaar later, werkt hij sinds 2001, nog altijd als zelfstandige, voor een studio die vooral schoolboeken produceert voor grote uitgeverijen in Spanje, Engeland en de VS. Daarnaast heeft hij jarenlang illustraties gemaakt voor tijdschriften in Spanje en Nederland, iets waar in 2008 door de toen nog opkomende crisis abrupt een einde aan kwam. Daardoor kreeg hij wel opnieuw tijd om te schilderen, met als resultaat een expositie van zijn laatste werk afgelopen januari.

Wat was je motivatie om te emigreren naar Spanje?
In de zomer 1989 leerde ik tijdens een fietstocht door de Pyreneeën op een camping een Spaanse vrouw kennen. Zo op het eerste gezicht misschien niets meer dan een vakantieliefde. Maar doordat ik die mogelijkheden had ben ik vlak daarna bij haar op bezoek geweest in Madrid, waar ze een ‘piso’ had in het centrum. Dat was voor herhaling vatbaar en uiteindelijk hebben we er samen toe besloten om een tijdje ‘op de proef’ samen te wonen. Dankzij mijn vrije beroep was ik daar vrij gemakkelijk toe in staat. Ik onderverhuurde tijdelijk mijn huis in Nederland en ging op het vliegtuig. Haar ouders, die nogal van de oude stempel waren, geloofden –of wilden geloven- dat ik bij een Duitse vriend logeerde. Na een half jaar heb ik ertoe besloten om de huur van mijn huis op te zeggen en ben ik met mijn spullen naar Spanje vertrokken. En 22 jaar later zijn we nog steeds bij elkaar…!

Hoe verliep de emigratie in die tijd? In 1990 waren de grenzen binnen Europa nog niet open waardoor men toen nog niet zo makkelijk kon emigreren naar Spanje?
Emigratie naar Spanje ging indertijd inderdaad heel wat moeilijker dan nu. Je mocht in het begin van de jaren 90 maar hooguit zes maanden in het land wonen. Om die reden moest ik dan ook enkele keren naar de grens met Portugal reizen om daar bij een douanekantoor opnieuw mijn paspoort te laten stempelen. Dat werd vaak na een hoop aandringen en met duidelijke tegenzin dan maar door zo’n man gedaan. De familie van mijn vrouw komt oorspronkelijk uit Salamanca, dus kwam het ons gelukkig meestal wel uit om in die richting te reizen of zochten we een moment daarvoor uit.
Nadat we trouwden hoefde dat allemaal niet meer. Ik kreeg toen automatisch een verblijfsvergunning. Maar een werkvergunning hoorde daar toen niet bij. Die zou ik pas krijgen wanneer ik eerst werk had. Het moeilijke was dat niemand je zomaar werk gaf zolang je geen werkvergunning had.

Erg tegenstrijdig, maar dit zie je in veel landen nog steeds zo. Hoe werkte het in die tijd om een verblijfsvergunning aan te vragen?
Wat ik me nog heel goed herinner is dat ik voor die verblijfsvergunning eerst een medische controle moest ondergaan. Ik zou daarbij gekeurd worden op in Nederland veel voorkomende ziektes als malaria en gele koorts. Dat was iets wat ik daarom pertinent van plan was om te weigeren. ‘Dan maar geen verblijfsvergunning’, zei ik nog tegen mijn vrouw, die met me mee was gegaan naar de instantie, waar allerlei rompslomp om het verkrijgen van die verblijfsvergunning gedaan moest worden. Ik geloof dat ze me al terug zag gaan naar Nederland. Maar wat bleek: ze kende de arts, die daar werkte en me zou keuren. Ze hadden daarvoor enige tijd in hetzelfde ziekenhuis gewerkt. Die zorgde er toen voor dat die keuring uiteindelijk niet hoefde. Ik moest wel plechtig beloven dat ik geen enge ziektes het land in zou brengen. Ja, zo ging dat in die tijd nog in Spanje. En eigenlijk nog steeds wel, daar ben ik van overtuigd.

Hoe zijn je ervaringen met werken in Spanje en het zoeken naar werk in Spanje?
Werk is één van de dingen waarvoor ik nooit naar Spanje zou zijn gegaan. Als ik Spanje als land niet in mijn hart had gesloten was juist dat misschien allang een reden geweest om terug te keren. Mijn ervaringen zijn dan ook niet al te best. Uitmelkerij, bedrog, rivaliteit… Door vriendjespolitiek, de verkeerde mensen op de verkeerde plekken en daardoor meestal barslechte organisatie werken mensen in Spanje vaak veel langer dan noodzakelijk. Het is een volk, wat erg goed kan improviseren maar absoluut niet efficiënt is. En dát is het grote probleem voor de productie. Daarom loopt Spanje altijd achter bij de noordelijke landen. Bovendien is er een enorme discrepantie tussen degenen die rustig op een vast baantje zitten en door allerlei CAO’s beschermd worden -ambtenaren en werknemers van grote bedrijven als Iberia en Telefónica- en de rest, die slechte contracten met een korte tijdsduur hebben en aan alle kanten worden uitgemolken. Veel mensen werken dus tegen lage salarissen en onder slechte arbeidsvoorwaarden. Maar misschien het allerergste is wel datgene wat er is overgebleven van de ‘siësta’, het Spaanse middagdutje dat vroeger voor boeren en landarbeiders noodzakelijk was omdat het tussen de middag meestal te heet is om te werken in Spanje. Dat is nog steeds in de vorm van een middagpauze bij de meeste bedrijven en winkels gebleven. Het resultaat is dat mensen daardoor tussen 2 en 3 uur langer van huis zijn dan noodzakelijk is. Als je daarbij al het gedwongen extra werk optelt en de lange vervoertijden tussen huis en werk dan kom je soms op werktijden van zo’n 14-15 uur. Daar wordt door mevrouw Merkel niets over gezegd als ze het heeft over die luie Spanjaarden die alleen maar feesten en uitslapen. En er wordt ook niets gezegd over de zg. ‘contratos basura’, de contracten die werknemers soms krijgen, met een korte duur, zonder rechten en een zeer laag inkomen.

Wat mijzelf betreft: bij het dagblad Marca, waar ik op dat moment sinds twee jaar in loondienst werkte, werd ik in 1998 ontslagen, naar ik later van collega’s hoorde omdat een onderdirecteur zich opeens had bedacht dat hij liever toch maar geen buitenlanders in op de redactie had. In een ander grafisch bedrijfje, waar ik eerder in 1995 enige maanden ongeveer elf uur per dag werkte, kreeg ik als dank mijn laatste maandloon voor acht uur per dag met een ongedekte cheque uitbetaald. Tegenwoordig werk ik als zelfstandige, maar eigenlijk ook omdat je dan voor de bedrijven waar je voor werkt niet al te duur bent en geen blok aan hun been. Ze hoeven je ook niet te ontslaan, want als het werk is afgelopen dan is er de werkrelatie gewoon over. Veel mensen werken op deze wijze, maar dat wil niet zeggen dat ze daarom ter compensatie meer verdienen.
Spanje is best een fijn land om te wonen maar wat werken betreft is het er beduidend minder prettig -en dan hou ik de huidige crisis er even buiten. Daarom is het maar gelukkig dat het land veel meer te bieden heeft, zoals op landschappelijk, gastronomisch en cultureel opzicht. Al heb je natuurlijk -waar je ook bent- helaas ook werk nodig, zolang je tenminste wilt overleven.

Je woont al 22 jaar in Spanje. Er zijn niet veel mensen die het zolang redden. Hoe heb je het zolang uitgehouden? Heb je heimwee gehad en de gedachte gehad om ooit weer eens te terug te keren naar Nederland?
Natuurlijk heb ik wel eens heimwee gehad en ook de gedachte om terug te keren is bij me opgekomen, vooral in tijden dat ik werkloos was. Ik mag blij zijn dat dat nooit erg lang duurde. Nu door de crisis komt het wel steeds vaker bij me op. Mijn vrouw en ik denken dan ook dat het, met de slechte toekomstverwachtingen, voor de kinderen, die we intussen samen hebben, beter zou zijn dat ze naar Nederland gaan. Ze zouden kunnen beginnen er eens een jaartje te studeren, zodat ze wat acclimatiseren en vrienden maken. Uiteindelijk zullen ze dan wel zelf moeten kiezen, maar wie weet vinden ze er uiteindelijk ook een goede baan. Op dit moment zijn er veel Spanjaarden, die voor werk naar Nederland gaan. Mijn kinderen hebben wat dat betreft een voordeel: ze spreken al wat Nederlands.
Ikzelf zou ook wel vaker naar Nederland willen dan de één of twee keer per jaar, dat ik kan. En er misschien ook wat langer blijven. Nog altijd heb ik er mijn familie en ook daar zijn mijn beste vrienden. Tegenwoordig is reizen naar Nederland een stuk gemakkelijker dan 20 jaar geleden, dankzij de lagere vliegprijzen. Op dit moment vliegen EasyJet naar Schiphol, en Transavia op Rotterdam. Vroeger had je alleen Iberia en de KLM, vaak met dubbele prijzen als nu. Maar helaas is het niet altijd even goed te combineren met mijn werk in de studio.

Denk jij dat het openen van de grenzen het emigratiegedrag binnen Europa heeft versterkt? En heb je ook een veranderingen gezien in het gedrag van emigranten en de redenen waarom zij emigreren?
Ja, dat denk ik zeker. Ik denk dat veel mensen nu naar Spanje komen om hun leven anders in te richten, misschien om een hotel of ‘casa rural’ te openen of van hun pensioen of uitkering te genieten. De meesten trekken naar de zuidkust op zoek naar zon, zee en strand. Ikzelf zou juist naar de noordkust gaan.

De laatste tijd zijn er heel veel mensen die willen emigreren omdat ze het niet meer eens zijn met de regering in Nederland vanwege bezuinigingen en alle regeltjes. Denk jij dat dit een goede reden kan zijn om te emigreren naar Spanje of raad je mensen misschien aan eerst eens goed na te denken voor ze gaan emigreren?
Nee, want in Spanje wordt op dit moment nog meer bezuinigd dan in Nederland. Bovendien moeten we nog zien wat er gebeurt wanneer de regering gaat aankloppen bij het Europese Noodfonds. Ze zeggen dat er niet nog meer bezuinigd hoeft te worden, maar je hoeft alleen maar het voorbeeld van Griekenland te nemen om te zien wat er allemaal nog kan gebeuren.
Redenen om naar Spanje te komen moeten zeker niet financieel zijn, denk ik. Al zijn er o.a. voor uitkeringsgerechtigden zeker nog voordelen om naar Spanje te komen met hun uitkering. Maar is dat wel echte emigratie? vraag ik mijzelf dan af. Wel naar een ander land gaan maar afhankelijk blijven van het thuisland?

Sinds de economische crisis zijn er in heel Europa grote veranderingen te zien en heel veel mensen in verschillende landen worden getroffen door de crisis en de bezuinigingen. Uit cijfers van Spanje blijkt dat in 2011 net zo veel Spanjaarden Spanje hebben verlaten als dat er emigranten binnen zijn gekomen, ongeveer een half miljoen personen. Dit zou toch een signaal voor mensen moeten zijn dat emigreren naar Spanje toch ook niet zo perfect is als het lijkt?
Zoals ik al zei: als je wilt emigreren naar Spanje moet je eigenlijk een heel goede andere reden hebben dan een economische. In Spanje word je er niet beter op dan in Nederland, tenzij je misschien als expat wordt uitgezonden door een Nederlands bedrijf. Aan de andere kant, de reden om naar Spanje te komen hoeft natuurlijk ook niet zozeer de mijne te zijn. Je kunt ook gewoon willen genieten van de zon en een rustiger leven willen leiden, misschien met minder inkomsten. Een stapje terug doen dus, maar met de bedoeling om op een immaterieel vlak beter te worden. Dat kan zowel alleen, met een partner als met een gezin. In sommige opzichten is Spanje nog steeds goedkoper dan Nederland dus dat kan daarbij zeker een handje helpen. Je hebt minder geld nodig om te overleven, al worden nu door stijgende prijzen en BTW openbaar vervoer en licht, gas en benzine wel steeds weer duurder.

Wat waren voor jou de grootste obstakels bij het emigratie proces? En welke zaken had je vooraf zeker niet verwacht?
Ik moet eerlijk zeggen dat ik niets echt verwachtte. Het is allemaal een beetje over me heen gekomen. Ik vond Spanje altijd al een interessant land, dat wel. Ik kende het al een beetje. In de jaren 80 heb ik Spanje enkele keren bezocht en daarom kende ik o.a. al Granada, Galicië, de Pyreneeën en la Rioja. Misschien had ik liever niet in Madrid gewoond, maar mijn vrouw woonde daar al en had/heeft haar werk, familie en vrienden daar. Ik word meer aangetrokken door het noorden van Spanje, de bergen en de binnenlanden. Ik heb het niet zo op grote steden als Madrid, maar een dorp zoals waar we sinds 1994 wonen, 35 km ten noorden van Madrid, is het ook niet helemaal. De meeste dorpen in de provincie Madrid bestaan uit een kleine authentieke, historische kern met daaromheen in een straal van kilometers nieuwbouw en hijskranen.

Sprak je al Spaans voor je vertrok naar Spanje of heb je dat daar geleerd? Hoe waren de ervaringen met de Spanjaarden om Spaans te spreken? Wat zou jij anderen aanraden?
Ik sprak wel wat woordjes Spaans, maar heb het pas echt leren spreken toen ik in Spanje woonde. Spanjaarden zijn niet gemakkelijk om Spaans mee te spreken. Ze zijn erg kritisch. Je kunt nog zo goed Spaans spreken, zolang je een accent hebt blijft het moeilijk voor ze. Het gekke is dat Spaans misschien wel de taal is waar over de wereld genomen de meeste dialecten en accenten van bestaan. In Spanje zelf worden meerdere talen gesproken naast het ‘Castellano’, de taal die men dus Spaans noemt. Zo heb je de talen, die in Catalonië, Valencia, Balearen, Asturië en Galicië worden gesproken, en natuurlijk het Baskisch, dat helemaal nergens op lijkt. Dus je zou eigenlijk verwachten dat Spanjaarden wel gewend zouden moeten zijn dat iemand de taal anders (uit)spreekt dan zij.
Wat ik anderen zou aanraden is om vooral de ” r ” goed te leren uitspreken. Dat is mij nooit goed gelukt. Ik kom oorspronkelijk uit Den Haag en daar wordt de ” r ” meestal heel erg achter in de mond uitgesproken. Ik heb dan ook de grootste problemen om mezelf duidelijk te maken wanneer ik sleutelwoorden met een ” r ” moet gebruiken. Gelukkig heb ik wel een goede woordenschat, dus zo komt het uiteindelijk toch wel goed. En in het Spaans schrijven gaat me best goed af.

Hoe is het om te wonen in Spanje en wat zijn voor jouw de belangrijkste zaken waar men aan moeten denken om in Spanje te wonen?
Op zich is het prettig om in Spanje te wonen, vooral omdat het er vaak mooi weer is en je er goed kunt reizen. Het is een land waar je van alles kunt vinden, landschappelijk en cultureel is het erg gevarieerd. Ik hou hier dan ook met plezier een blog over bij.

Spanje-blog. De gastronomie is er ook erg goed, tegenwoordig ook in Nederland populair geworden. Ook hierover heb ik een blog met vele Spaanse recepten voor als wie zich vast wil voorbereiden op een nieuw leven in Spanje of voor wie gewoon van lekker eten houdt.Spanje-recepten.
Emigreren naar Spanje, emigratieverhaal kunstenaar
Werd je gemakkelijk geaccepteerd door de Spanjaarden? Werd je anders behandeld omdat je een buitenlander bent? En zie je dat hier iets in is veranderd doordat er nu meer mensen emigreren naar Spanje en door de globalisering?
Ik kwam meteen in een Spaanse familie terecht waar niet iedereen aan buitenlanders gewend was. Ik merkte zeker dat het een drempel was voor sommigen. Maar gelukkig is niet iedereen hetzelfde. Bij de ene heeft het langer geduurd dan bij de andere om me te accepteren en contact mee te krijgen. Anderen deden op hun manier meteen hun best om er iets van te maken.
Dat geldt ook op het werk. Er zijn altijd wel mensen die je eerst raar aankijken, je misschien zelfs achter je rug uitlachen. En dan zijn er weer anderen die in je geïnteresseerd zijn en meteen contact maken. Als je de stap neemt om te emigreren moet je er een beetje mee leren leven dat je een rare eend in de bijt bent. Bij jongere mensen is dat vaak wat anders dan bij ouderen. Die reizen in deze nieuwe tijden meer naar het buitenland en spreken Engels. Ze zijn daardoor over het algemeen meer open. Dat Spanje in de EU zit zal daar zeker ook een rol bij hebben gespeeld.

Denk je dat het belangrijk is voor emigranten om zich zo veel mogelijk te integreren na emigratie om beter geaccepteerd te worden en wat zou je anderen aanraden die willen emigreren naar Spanje om sneller en beter geaccepteerd te worden?

Integratie is altijd belangrijk. Overal. Je moet je altijd aanpassen aan het land waar je gaat wonen en proberen het zo goed mogelijk te leren kennen. Dat wil niet zeggen dat je dan ook helemaal Spaans moet worden. Dat is heel wat anders, en volgens mij ook niet mogelijk. Je bent nu eenmaal Nederlander en dat zal nooit veranderen. Net als dat je eigen identiteit en nationaliteit niet zomaar kunt veranderen. Inburgeren, maar jezelf blijven, daar komt het op neer.
Nederlanders zijn overigens helemaal niet zo dat wanneer ze naar het buitenland gaan ze dan ook op elkaar willen gaan zitten, zoals wel gebeurt bij andere volkeren die elders terecht komen. Dat kan een nadeel zijn, maar ook een voordeel. Je staat dan in elk geval open voor de cultuur van het andere land en bent eerder geneigd om je aan te passen, in ieder geval naar de buitenwereld toe. Wat je in eigen huis doet, gaat niemand wat aan.

Veel mensen maken zich zorgen over heimwee als ze gaan emigreren. Hoe zijn jouw ervaringen met heimwee? Hoe ga jij daarmee om en wat zou je anderen adviseren?
Heimwee krijg je altijd, waar je ook bent. Je kunt zelfs heimwee krijgen als je gewoon in Nederland bent, naar een verloren vriend, naar vroeger of naar een situatie, waarin je ooit gelukkiger was of denkt te zijn geweest. Je ontkomt er niet aan en kunt er maar het beste mee leren leven.
In de eerste jaren dat ik in Spanje woonde had ik nauwelijks contact met Nederland. We hadden niet eens telefoon omdat we op een wachtlijst stonden bij Telefónica –tegenwoordig Movistar. Ik spaarde munten van 100 peseta’s op om zo nu en dan in een openbare telefoon met mijn ouders te kunnen bellen. Dan moest je vaak lange tijd op straat wachten op degenen die voor je waren.

Je woont al 22 jaar in Spanje. Er zijn niet veel mensen die het zolang redden. Hoe heb je het zolang uitgehouden? Heb je heimwee gehad en de gedachte gehad om ooit weer eens te terug te keren naar Nederland?
Ook schreef ik brieven, iets wat me nu haast prehistorisch lijkt. Nu is dat allemaal anders. Dankzij Internet is dat nu een stuk gemakkelijker geworden. Contact onderhouden met mensen in Nederland kan nu via e-mail. Je hebt Skype en Webcams. Je hebt dus ook low-price vluchten naar Amsterdam, en natuurlijk naar Madrid voor familie en vrienden uit Nederland die zin hebben om je zo nu en dan een bezoekje te brengen. Je hebt e-readers, waarmee je makkelijk Nederlandse e-books kunt downloaden. Ik denk dat emigreren naar het buitenland daarmee een stuk makkelijker is geworden wat heimwee betreft.

Dat neemt niet weg dat vriendschappen onderhouden in het nieuwe land een goede zaak is, al geef ik toe dat ook mijn ervaring is dat het vaak moeilijk is om op latere leeftijd nog echt goede vrienden te maken.
Hoe dan ook, ik denk dat je bij emigratie het nieuwe land waar je gaat wonen zoveel mogelijk binnen jezelf zou moeten laten vloeien. Het zou een deel van jezelf moeten worden. Ik bedoel niet dat het land de plaats in moet nemen van het oude land, je vaderland. Maar wel dat je er ook op een bepaalde manier van zou moeten gaan houden. Het is daarbij helemaal niet erg dat er altijd wel kwesties zijn waar je kritisch over bent. Ook in de liefde hoeft kritiek niet slecht te zijn.

Duidelijk is dat in de tijd, waarin jij naar Spanje emigreerde, het verschil met Nederland veel groter was dan nu. Die grote verandering van Nederland naar Spanje en dan proberen er je leven op te bouwen zal niet makkelijk geweest zijn. Hoe verliep dat voor jou?
Het is een feit dat Spanje in de afgelopen 22 jaar erg is veranderd. En zeker niet altijd ten goede. Soms verlang ik terug naar de tijd dat Madrid toch meer een dorp was dan een wereldstad. Een Nederlandse vriend, die ook jarenlang in Spanje heeft gewoond, zei me eens: ‘De Spanjaarden zijn de afgelopen 20, 30 jaar veranderd van een arm volk met een klein huis vol gasten in een rijk volk met een groot huis voor hen alleen.’ Daar zit zeker wat in. De Spanjaarden zijn veel ambitieuzer geworden, veel internationaler ook, maar misschien daarom wel minder gastvrij en sympathiek dan vroeger. Ook hier heb je tegenwoordig een stijgende aversie tegen buitenlandse immigranten, vooral nu de werkloosheid ongekende hoogten (25%) heeft aangenomen.

Hoe ik die grote veranderingen ervaren heb? Op zich is dat vrij gemakkelijk gegaan. Ik had het geluk dat ik al samen met iemand was die me een beetje in het land kon introduceren. We hebben dan ook veel samen gereisd en doen dat nog steeds. Ook leerde ik door mijn vrouw mensen kennen, die dan wel haar vrienden waren en niet de mijne, maar met wie ik het best kan vinden –met de ene natuurlijk beter dan met de andere. Moeilijker was dus om goed werk te vinden, iets wat wel nooit echt gelukt is, als ik het goed beschouw, en wat ik vrees dat wel nooit echt zal gebeuren, en om persoonlijke vrienden te maken. De meeste vrienden die ik hier heb of mensen met wie ik goed kan opschieten zijn gek genoeg niet eens Spanjaarden.

Als je nu in Nederland zou wonen met de kennis van Spanje die je nu hebt, zou je dan emigreren naar Spanje? Of zou je een ander land kiezen of zou je misschien in Nederland blijven? En wat zou je zeker anders doen?
Ik zou misschien wel naar Spanje gaan, maar elders in het land gaan wonen. Ik zou dan ook iets heel anders hebben gedaan, denk ik. Maar ja, de keuzes, die ik heb gemaakt, hebben ook veel te maken gehad met de persoon met wie ik mijn leven wilde delen. Dan is het een kwestie van compromissen.
Gelukkig is mijn leven aanzienlijk vergemakkelijkt sinds ik in de studio werk, in een dorp, dat ook buiten Madrid ligt. Ik verdien ik er een stuk minder dan ik misschien elders zou kunnen verdienen, maar qua comfort ben ik er een stuk op vooruit gegaan. De lange reistijden naar en in de hoofdstad zijn nu verleden tijd.

Heb je voor de mensen die willen emigreren naar Spanje nog iets te zeggen over emigratie, misschien een advies, een tip of een andere opmerking?
Volgens mij schuilt er in mijn verhaal op zich al een advies. Het is maar wat een ieder eruit afleidt. Het hangt af van de verwachtingen die je hebt van emigreren naar Spanje en die zijn voor een ieder verschillend.
Ga in ieder geval niet naar Spanje emigreren om economische redenen en om er een baan met goede arbeidsvoorwaarden te vinden. Zie Spanje liever als een land, waar je heel prettig kunt wonen als je het goed aanpakt en niet op uit bent om rijk te worden. En als je toch rijk wordt, nou, des te beter voor jou.

4 Reacties op Emigratie interview met een kunstenaar in Spanje

  • Annemiek Driessen schreef:

    Hallo, ik zou wel graag met die kunstenaar per mail in contact willen komen. Jammer genoeg staat zijn naam er niet bij. Is dat mogelijk ??
    Groetjes, Annemiek

    • De vraag is waarom je contact wilt met deze persoon want dan kan ik het hem zelf voor leggen en kan hij zelf beslissen om contact met je op te nemen.
      Ik heb verschillende redenen waarom ik geen namen en informatie van bezoekers door geef, de belangrijkste is mijn privacybeleid en mijn verplichtingen richting de bezoekers, verder zijn er vele jeukers die informatie van mensen willen hebben voor hun commerciële doeleinden en daar zal ik niet aan meewerken.

  • jaak schreef:

    Hallo, de emigrant heeft het in zijn verhaal dat hij met zijn huidige kennis en ervaring zou kiezen voor een andere woon/werkplek dan Madrid. Ik ben wel nieuwsgierig welke regio’s hij dan zou aanraden voor Nederlanders/buitenlanders om te wonen?

    • Geen idee of de emigrant nog zal antwoorden maar ik denk dat wat hij probeert te zeggen is dat hij aanraad niet in een grote stad te wonen.
      Persoonlijk denk ik dat je moet wonen waar je je het meest thuis voelt en of op je gemak. Ik zou ook niet in een grote stad willen wonen maar dat is meer een persoonlijke keus.

      Heel veel succes…

Reageer op deze emigratie informatie

U e-mail adress wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

*